kutubhona

билан ўлчанадиган барча нарсани то қўлга киритмасдан туриб сотишдан қайтарилди. Бу нарса таом бўладими ёки бошқасими, бунинг фарқи йўқ. Чунки баъзи ҳадисларда кайл кўрсатилган бўлса, баъзиларида товар кўрсатилган, баъзиларида эса нарса кўрсатилган. Муслимнинг ривоят қилишича Набий с.а.в. шундай дедилар:

«مَنِ ابْتَاعَ طَعَامًا فَلاَ يَبِعْهُ حَتَّى يَكْتَالَهُ»
«Ким таом сотиб олса то кайл билан ўлчамагунча уни сотмасин». Ҳаким ибн Ҳизомдан ривоят қилинди:

«قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّي أَشْتَرِي بُيُوعًا فَمَا يَحِلُّ لِي مِنْهَا وَمَا يُحَرَّمُ عَلَيَّ؟ قَالَ: فَإِذَا اشْتَرَيْتَ بَيْعًا فَلاَ تَبِعْهُ حَتَّى تَقْبِضَهُ»

«Мен: ё Росулуллоҳ, мен товарлар сотиб оламан, улардан қайсиниси менга ҳалол ва қайсиниси ҳаром? - дедим. Пайғамбаримиз: агар нарса сотиб олсанг то уни қўлингга киритмагунингча сотма, дедилар». Аҳмад ривояти. Зайд ибн Собитдан шундай дегани ривоят қилинди:

«أَنَّ النَّبِيَّ A نَهَى أَنْ تُبَاعَ السِّلَعُ حَيْثُ تُبْتَاعُ حَتَّى يَحُوزَهَا التُّجَّارُ إِلَى رِحَالِهِمْ»

«Набий с.а.в. савдо молларини савдогарлар уларга эга бўлиб, ўз жойларига олиб бормагунларича сотиб олинган жойида сотишдан қайтардилар». Абу Довуд ривояти. Аҳмад Набий с.а.в.нинг шундай деганини ривоят қилди:

«مَنِ اشْتَرَى طَعَاماً بِكَيْلٍ أَوْ وَزْنٍ فَلاَ يَبِعْهُ حَتَّى يَقْبِضَهُ»

«Ким таомни кайл ёки вазн билан сотиб олса, то уни қўлига олмагунича сотмасин». Бу ҳадисларнинг барчаси кайл, вазн, саноқ билан ўлчанадиган нарсаларнинг ҳаммасига далолат қиляпти. Кайл, вазн билан ва санаб сотиладиган нарсалар Ибн Умар ривоят қилган ҳадис билан мустасно қилингани бунга далилдир. Ўша ҳадисда Росулуллоҳ с.а.в. Умардан бир туяни сотиб олиб, уни ҳали қўлга киритиб олмасдан туриб Абдуллоҳ ибн Умарга совға қилгани айтилди. Демак унда қўлга киритиб олиш шарт қилинмади. Кайл, вазн билан тортиб олинадиган ва санаб олинадиган нарсаларда бунинг хилофи бўлади. Чунки уларда савдо тамомига етиб тўлиқ бўлиши учун сотиб олган киши сотилган нарсани қўлга киритиб олиши шарт. Шариатда қабз (қўлга киритиб олиш) деб ҳисоблаш нарсаларнинг турига қараб ҳар хил бўлади. Масалан агар нарса кайл ёки вазн билан тортиладиган бўлса, уни қабз